در موسیقی امروزی، استفاده درست از تکنیک پنینگ (Panning) از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بوده و کیفیت نهایی یک قطعه موسیقی را تعیین میکند. برای آشنایی بیشتر با این تکنیک، باما همراه باشید.
امروزه صنعت موسیقی، صنعتی بسیار رقابتی است که کیفیت صدا و کیفیت قطعات موسیقی در آن، حرف نخست را می‌زند. حتی کوچکترین اشتباه در قطعه موسیقی میتواند به شهرت و اعتبار برند یک خواننده یا نوازنده، آسیب جبران ناپذیری را وارد کند.
پنینگ موسیقی، یکی از آن تکنیک‌هایی است که استفاده از آن برای افزایش کیفیت صدای قطعه موسیقی الزامی است. در حقیقت بدون پنینگ، موسیقی شما در سیستمهای صوتی با اعوجاج شنیده شده و به درستی پخش نمیشود.
پنینگ در موسیقی چیست؟
به صورت کلی، پنینگ در موسیقی به تعیین محل پخش صدا در بازه و اسپکتروم استریو اشاره دارد. تصور کنید که در یک سالن کنسرت نشسته‌اید و روبروی شما، یک گروه راک مشغول به نواختن است. در این حالت، شما صدای درام را از سمت و سویی که درامر در آن نشسته است می‌شنوید و صدای وکال و دیگر اجزای گروه نیز از سمت و سوی خودشان به گوش شما می‌رسد. حال برای ایجاد همچین حسی در قطعه موسیقی ضبط شده، از تکنیک پنینگ استفاده میشود.
در تعریف موسیقیایی، پنینگ به حالتی گفته میشود که نوازنده اجزای یک قطعه موسیقی Mono یا Stereo را با تغییرات مد نظر خود، در کانال راست یا چپ صدا در اسپکتروم Stereo، پخش کند.
استفاده از این تکنیک دست نوازنده را برای میکس بهتر باز گذاشته و اجازه ایجاد تجربه شنوایی بهتر را به نوازنده میدهد.
Pan Pot چیست و چه کاربردی دارد ؟
پنینگ در موسیقی توسط کنترلی به نام panning potentiometer یا Pan Pot تنظیم میشود. این کنترل میزان پخش صدای استریو یا مونو در کانال راست یا چپ صدا را کنترل کرده و به نوازنده اجازه جابجایی بخشهای مختلف صدا در این دو قسمت را اعطا میکند. Panning Pot فایل صدای دریافتی خود را به دو بخش Left و Right با میزان Volume یکسان تبدیل میکند. در صورتی که مقدار Pot روی عدد ۰ باشد، یعنی تمامی موزیک از بخش مرکزی صدای استریو پخش میشود و صدای پخش شده از اسپیکر سمت چپ یا راست، هیچ تفاوتی ندارد. هرچه میزان این عدد به ۰ نزدیک تر باشد، یعنی شدت Panning صدا کمتر است.
کدام ساز را باید به کدام سمت پن کنم ؟
پاسخ به این سوال کاملا سلیقه‌ای است و به چیزی که نوازنده در ذهن خود دارد، بستگی دارد و این موضوع کاملا متفاوت از تکینک‌های دیگر موسیقی است.
اما در صورتی که هیچ‌ایده ای برای قرار دادن سازهای مختلف در Pan Pot ندارید، بهتر است از استانداردهای متداول صنعت موسیقی استفاده کنید که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم داشت.
موقعیت Center Pan
موقعیت مرکزی صدا معمولا برای شالوده اصلی موسیقی به کار می‌رود و بسیاری از بخشهای اصلی موزیک در این بخش قرار می‌گیرد. معمولا بخشهای مهم صدا همانند وکال، کیک درام و Snare در این بخش از قطعه موسیقی پن میشوند. البته در صورتی که قصد دارید صدای وکال شما کمی دورتر از مرکز قطعه موسیقی باشد، می‌توانید آن را به میزان زیادی به سمت راست یا چپ پن کنید.
موقعیت Left و Right
به صورت کلی، صداهای High-Pitch را در این بخش از موسیقی قرار می‌دهند. در این حالت، یک افکت Shimmer بسیار ملایم به میکس قطعه موسیقی استفاده شده و صداهای High-Pitch مانند High-Hat یا Drum Overheads با لطافت بیشتری شنیده میشوند.
موقعیت نزدیک به Center
بسیاری از سازههای مختلف همانند گیتار الکتریک، پیانو، بک وکال، آکوستیک گیتار و تقریبا هر ساز Mid-Range، معمولا به میزان کمی از مرکز قطعه موسیقی پن میشود! با استفاده از این تکنیک، عمق صداهای این سازآلات بیشتر شده و Overlap آن‌ها با صدای وکال، به حداقل می‌رسد. با استفاده از تکنیک، می‌توانید فرآیند میکس صدای خود را بهبود بخشیده و سرعت آن را افزایش دهید.
نحوه استفاده از پنینگ در موسیقی
استفاده درست از تکنیک پنینگ در قطعه موسیقی، کیفیت آن را به میزان قابل توجهی افزایش داده و شفافیت صدای تمام اجزای آن را بهبود می بخشد. برای استفاده از پنینگ در موسیقی، بهتر است این مراحل را طی کنید.
مرکز صدای خود را تشخیص دهید
برای تشخیص این که کدام ساز را در کجای بازه پنینگ قرار دهید، بهتر است در ابتدا مرکز صدای خود را مشخص کرده و پروژه خود را از این قسمت آغاز کنید. برای مثال، یک نوازنده Jazz قصد دارد تا تکنیک بیسیست خود را در بخشی از قطعه موسیقی به رخ بکشد. وی در این حالت، صدای گیتار بیس را در مرکز بازه پنینگ قرار داده و بر اساس آن، دیگر سازها و بخشهای دیگر قطعه موسیقی را می‌چیند. در هر حالتی، پیدا کردن مرکز صدا، روند پنینگ را تسریع میکند.
از Automation در پنینگ خود استفاده کنید
دقت داشته باشید که پنینگ صدا میتواند در طول قطعه موسیقی عوض شود و این یکی از تکنیک‌های افزایش کیفیت قطعه موسیقی است. برای مثال، بسیاری از موزیسین‌ها در ابتدای بخش Chorus موسیقی، میزان پنینگ را به صورت ناگهانی افزایش داده و آن را به تدریج کاهش مي دهند. این تکنیک نه تنها عمق صدای وکال را افزایش مي‌دهد، بلکه افکتی همانند Fade In/Out را به آن اعطا میکند.
به اکولایزر و رابطه آن با پنینگ دقت داشته باشید!
بهتر است همیشه در هنگام پنینگ صدا، نگاهی به اکولایزر خود داشته باشید. برای مثال، در صورتی که در میکس صدای اولیه خود،صدای Hi-hat را با فیلتر Low Pass اکولایزر کرده باشید و سپس آن را به سمت چپ یا راست پن کنید، بدون شک دیگر نیازی به اکولایزر شدید نخواهید داشت و در صورتی که تنظیمات آن را تغییر ندهید، معمولا صدای Hi-Hat شما کاملا محو خواهد شد. این موضوع برای تمام قطعات موسیقی صادق است و باید در هنگام پنینگ، همیشه نگاهی به اکولایزر خود داشته باشید.
همچنین دقت داشته باشید که در هر نرم‌افزار آهنگسازی (DAW)، قوانین پنینگ صدا و اکولایزر آن متفاوت است و ممکن است پارامترهای یکسان در نرمافزارهای مختلف، نتایج متفاوتی را به دنبال داشته باشد.
قطعه موسیقی خود را به عنوان یک اجرای زنده تصور کنید
بهترین راه برای پیاده سازی درست تکنیک پنینگ، تصور خودتان در یک محیط اجرای زنده است. برای مثال، اگر مشغول به ساخت قطعه موسیقی راک هستید، بهتر است خود را در میان یک کنسرت راک تصور کرده و موقعیت تقریبی سازها نسبت به مرکز صدا را در نظر بگیرید. با تصور این که کدام صدا در کجای بازه استریو قرار می‌گیرد، می‌توانید به راحتی محل سازها و بخشهای مختلف موسیقی خود را پیدا کنید.
به گوش خود استراحت داده و دوباره میکس خود را گوش کنید
استفاده مداوم از تکنیک پنینگ باعث خستگی گوش و خستگی ذهن میشود و بعد از مدتی، کیفیت میکس قطعات موسیقی شما کاهش پیدا میکند. بهتر است در پایان هر پروژه، اندکی به ذهن خود استراحت داده و سپس در موقعیتی دیگر، میزان پنینگ و نوع میکس قطعه خود را بررسی کنید. همچنین بهتر است پس از به پایان رسیدن پروژه، آن را در انواع مختلف اسپیکر و هدفون تست کنید و از دقت پنینگ صدای خود مطمئن شوید.
معرفی بهترین پلاگین‌ها برای پنینگ صدا
برای استفاده از پنینگ در موسیقی، می‌توانید از اکثر نرمافزارهای آهنگسازی (DAW) استفاده کرده و با استفاده از آن‌ها، قطعه موسیقی خود را میکس کنید. برای اکثر افراد، استفاده از این بخش از نرمافزارهای آهنگسازی کافی بوده و نیازی به تنظیمات یا ابزارآلات بیشتری نیست. اما در صورتی که قصد دارید کیفیت پنینگ خود را افزایش داده و کنترل بیشتری را بر این روند داشته باشید، بهتر است به دنبال پلاگین‌های برتر در این زمینه باشید.
همچنین تمامی پلاگین‌های موجود برای پنینگ صدا، به قابلیتی به نام Auto Panning مجهز هستند که میتواند شدت صدا و میزان اعوجاج بخشهای مختلف موسیقی را تشخیص داده و به صورت خودکار، موسیقی شما را پن کند. البته ممکن است نتیجه کار، مطلوب و مورد نظر شما نباشد و مجبور به تغییر دستی آن باشید.
۱- Pan Knob
پلاگین Pan Knob در عین سادگی ظاهری خود، یکی از پیشرفته ترین پلاگین‌ها در این زمینه به شمار می‌رود. این پلاگین از الگوریتم‌های پنینگ بسیار پیشرفته‌ای بهره می‌برد و نحوه عملکرد آن، کاملا متفاوت با ابزار پنینگ موجود در نرمافزارهای آهنگسازی است.
در این پلاگین، فرکانسهای Low برای بهبود شنوایی در هدفون Pan نمی‌شوند و همچنین قابلیت پنینگ راست و چپ به میزان ۱۲۰ درصد نیز در این پلاگین گنجانده شده است تا صدای قطعه موسیقی، طبیعی‌تر و پرحجم‌تر شنیده شود.
۲- Energy Panner
این پلاگین با ارائه رابط کاربری گرافیکی و امکانات بی‌شمار در کنار الگوریتم‌های پیشرفته، یکی از بهترین پلاگین‌های VST دنیا در زمینه پنینگ به شمار می‌رود. این پلاگین با دو حالت Slicer Mode و Pan Mode در اختیار نوازندگان قرار گرفته است. در حالت نخست، با یک پلاگین پنینگ ساده روبرو هستیم که تمام تنظیمات مورد نیاز را در اختیار موزیسین قرار میدهد. در حالت دوم، می‌توان یک حد شدت صدا را برای هر سیگنال صدا تعیین کرد و با استفاده از آن، زمان‌بندی‌های پنینگ مختلفی را به قطعه موسیقی اضافه کرد.
۳-MeldaProduction MAutopan
این پلاگین با در اختیار داشتن انواع مختلفی از الگوریتم پنینگ و ابزارآلات مختلف برای پنینگ مولتی چنل، یکی از قویترین پلاگین‌های VST پنینگ به شمار می رود. نکته جالب درمورد این پلاگین، رایگان بودن آن است که آن را به گزینه‌ای ایده آل برای بسیاری از موزیسین‌ها تبدیل میکند.
۴- HY-TP2
این پلاگین رایگان، علاوه بر ارائه قابلیت‌های متنوع در تکنیک پنینگ، پارامترهایی برای تنظیم Modulation Rate و Width را نیز در اختیار نوازنده قرار میدهد. همچنین کنترل‌های اتوماتیک پنینگ برای ترمولو و استریو نیز در داخل این پلاگین کاربردی گنجانده شده است.
سوالات متداول پیرامون پنینگ در موسیقی
- چرا به پنینگ صدا نیاز دارم؟
-
- پنینگ صدا نه تنها کیفیت و عمق قطعه موسیقی را افزایش داده، بلکه به پخش درست آن در تمام دستگاههای پخش کمک میکند.
- آیا پنینگ صدا برای هدفون با اسپیکر متفاوت است؟
-
- بله! بهتر است همیشه صدای موسیقی خود را بر اساس هدفونهای معمولی میکس کرده و سپس آن را برای اسپیکرها و دستگاههای پخش بهینه سازی کنید. برای مثال پنینگ فرکانسهای Low-end در موسیقی، روی اسپیکرها به خوبی حس شده و کیفیت موسیقی را افزایش میدهد، اما روی هدفون، نتیجه آن فاجعه بار است و تقریبا بخشهای بسیار زیادی از موسیقی توسط اجرای نادرست این تکنیک، حذف میشوند.
- چرا صدای قطعه موسیقی من در سیستم صدای خانگی به درستی شنیده نمیشود؟
-
- این مشکل میتواند از میکس بد قطعه یا پنینگ بیرویه نشات بگیرد. در سیستمهای صوتی ۷:۱ ، صدای فراگیر در تمام بخشهای اطراف شنونده پخش میشود و همین موضوع، اهمیت پنینگ درست را گوشزد میکند. در هر صورت، با رفع ایرادات پنینگ و میکس صدا، مشکل پخش نادرست قطعه موسیقی در سیستمهای Dolby Surround برطرف میشود.
- آیا پنینگ میزان Volume و حجم صدا را کاهش میدهد؟
-
- بر طبق تعریف، در پنینگ شما در حال کم و زیاد کردن میزان ولوم یک قطعه موسیقی در کانال چپ و راست صدا هستید. پس پنینگ به صورت مداوم در حال تغییر میزان حجم صدای خروجی است و این موضوع کاملا طبیعی است.
- تفاوت Hard Panning با Soft Panning در چیست؟
- در حالت Hard Panning، صد در صد فرکانسهای صدا به سمت چپ یا راست منتقل میشوند. در حالت Soft Panning، صدا کمی به یک سمت متمایل شده و صدای خروجی از سمت دیگر، با شدت کمتری شنیده میشود.
