در این مقاله با مفهوم کسر میزان در موسیقی (Time Signature) و کاربردهای آن آشنا خواهید شد. برای اطلاعات بیشتر با تنزو موزیک همراه باشید.
حتما شما در هنگام تمرین موسیقی یا مطالعه کتاب‌های تئوری موسیقی، با مفهوم تایم سیگنچر یا همان کسر میزان برخورد داشته اید. حال برای آشنایی بیشتر با این مفهوم، با ما همراه باشید.
کسر میزان چیست؟
کسر میزان در موسیقی، نظام شمارشی است که تعداد ضرب‌ها در هر میزان و نوع نت‌هایی که یک ضرب را تشکیل می‌دهند، مشخص می‌کند. این کسر در ابتدای خط حامل نت‌ها و به صورت دو عدد مجزا نوشته می‌شود. عدد بالایی تعداد ضرب‌ها در هر میزان را نشان می‌دهد و عدد پایینی نوع نتی که یک ضرب را تشکیل می‌دهد را مشخص می‌کند.
نحوه اجرای کسر میزان
- تعیین ضرب قوی: اولین ضرب در هر میزان، ضرب قوی است و معمولاً با علامت تاکید (>) مشخص می‌شود.
- شمردن نت‌ها: بر اساس کسر میزان، نت‌ها را می‌شماریم. مثلاً در 4/4، چهار نت در هر میزان داریم که یک نت سیاه معادل یک ضرب است.
- توجه به سکوت‌ها: سکوت‌ها هم مانند نت‌ها دارای ارزش زمانی هستند و در شمارش باید لحاظ شوند.
انواع کسر میزان:
- کسر ساده: در این نوع کسر، عدد پایینی نشان‌دهنده نت‌های ساده مانند نت سیاه، نت سفید و نت چنگ است.
- مثال: 4/4، 3/4، 2/2
- کسر مرکب: در این نوع کسر، عدد پایینی نشان‌دهنده نت‌های مرکب مانند نت نقطه دار و نت دولاچنگ است.
- مثال: 6/8، 9/8، 12/8
کاربرد کسر میزان:
- ایجاد نظم و ساختار: کسر میزان به نوازندگان و خوانندگان کمک می‌کند تا ریتم موسیقی را به طور منظم و هماهنگ اجرا کنند.
- انتقال حس و حال: کسر میزان می‌تواند حس و حال موسیقی را تحت تاثیر قرار دهد. مثلاً 4/4 ریتمی تند و شاد دارد، در حالی که 3/4 ریتمی آهسته و غمگین دارد.
- ایجاد تنوع: استفاده از کسرهای میزانی مختلف در یک قطعه موسیقی، می‌تواند تنوع و هیجان را به آن اضافه کند.
نکات مهم پیرامون کسر میزان
- در ابتدای هر تغییر در کسر میزان، باید آن را به طور واضح در نت‌نویسی مشخص کرد.
- در هنگام اجرا، باید به دقت به کسر میزان توجه کرد و ریتم را مطابق با آن اجرا کرد.
- کسر میزان فقط یکی از عوامل تعیین کننده ریتم موسیقی است. عواملی مانند تمپو، آگوگیک و دینامیک نیز در این زمینه نقش دارند.
تمرین برای درک بهتر کسر میزان:
می‌توانید با تمرین‌های زیر درک بهتری از مفهوم کسر میزان پیدا کنید:
- تشخیص کسر میزان: به قطعات موسیقی ساده گوش دهید و سعی کنید کسر میزان آن‌ها را تشخیص دهید. به تعداد ضرب‌ها در هر میزان و نوع نت‌هایی که یک ضرب را تشکیل می‌دهند دقت کنید.
- شمردن با کسر میزان: با یک مترونوم تمرین کنید. سرعت مترونوم را روی تمپوی دلخواه تنظیم کنید و با توجه به کسر میزان قطعه موسیقی، همراه با مترونوم ضربه بزنید.
- نوشتن ریتم با کسر میزان: نت‌های ساده مانند سیاه، چنگ و دولاچنگ را روی کاغذ نت‌نویسی تمرین کنید. با در نظر گرفتن کسر میزان‌های مختلف، برای آن‌ها ریتم بنویسید.
آهنگسازی با کسر میزان‌های مختلف:
تا به اینجا با مفهوم و کاربردهای کسر میزان آشنا شدیم. حالا ببینیم چطور می‌توانیم از کسرهای میزانی مختلف در آهنگسازی استفاده کنیم:
ایجاد حس و حال:
کسرهای ساده با عدد بالایی زوج (مانند 4/4 و 6/8) حس ریتمیک قوی و منظمی ایجاد می‌کنند که برای قطعات شاد و پرانرژی مناسب است.
کسرهای ساده با عدد بالایی فرد (مانند 3/4 و 5/4) حس والس و رقص را القا می‌کنند و برای قطعات ملایم و رمانتیک کاربرد دارند.
کسرهای مرکب (مانند 5/8 و 7/8) حس نامتعارفی ایجاد می‌کنند که می‌تواند برای موسیقی جاز، موسیقی فیلم یا قطعات با حال و هوای خاص مناسب باشد.
ایجاد کنتراست:
تغییر ناگهانی کسر میزان در میانه‌ی قطعه می‌تواند حس تعجب یا هیجان را در شنونده ایجاد کند.
استفاده از کسرهای میزانی متفاوت در بخش‌های مختلف قطعه (ورس، کورس، بریج) به تفکیک و تنوع ملودی کمک می‌کند.
ایجاد الگوهای ریتمیک:
با تکرار نت‌ها و سکوت‌ها در قالب کسر میزان خاص، می‌توان الگوهای ریتمیک جذاب و پویا ایجاد کرد.
ترکیب کسرهای میزانی مختلف در یک الگو می‌تواند به پیچیدگی و غنا بخشی ریتم کمک کند.
به یاد داشته باشید:
- استفاده از کسرهای میزان پیچیده لزوماً به معنای بهتر بودن موسیقی نیست. مهم‌ترین عامل، انتقال حس و مفهوم مورد نظر آهنگساز است.
- گوش دادن به آثار آهنگسازان برجسته و تحلیل نحوه‌ی استفاده‌ی آن‌ها از کسر میزان می‌تواند بسیار آموزنده باشد.
چالش آهنگسازی با کسر میزان‌های مختلف:
حالا که مفاهیم اساسی کسر میزان را یاد گرفتید، برای درک بهتر این موضوع، یک چالش آهنگسازی کوچک در نظر بگیرید:
موضوع: یک قطعه موسیقی کوتاه (حدود 30 ثانیه) بسازید که از دوبخش تشکیل شده باشد.
قوانین:
- بخش اول: از کسر میزان 4/4 استفاده کنید و سعی کنید حس شاد و پرانرژی را القا کنید.
- بخش دوم: به طور ناگهانی به کسر میزان 5/4 تغییر دهید و حس والس یا رقص را به وجود آورید.
- می‌توانید از هر نوع ساز یا نرم‌افزار آهنگسازی که با آن راحت هستید استفاده کنید.
- تمرکز اصلی بر روی تغییر کسر میزان و ایجاد حس و حال متفاوت در دو بخش است.
نکات تکمیلی:
- برای بخش 4/4 می‌توانید از ملودی‌های ساده و ریتم‌های تکرارشونده استفاده کنید.
- در بخش 5/4 می‌توانید با اضافه کردن نت‌های کشیده یا سکوت‌های طولانی‌تر، حس آرامش بیشتری ایجاد کنید.
- سعی کنید انتقال بین دو بخش را روان و طبیعی انجام دهید.
با انجام این چالش، می‌توانید مهارت‌های عملی خود را در استفاده از کسر میزان‌های مختلف تقویت کنید. همچنین متوجه می‌شوید که چطور کسر میزان بر روی احساس کلی قطعه موسیقی تأثیر می‌گذارد.
